Hans Selye en zijn wetenschappelijk stressonderzoek
Wie is Hans Selye?
Hans Selye (1907–1982) was een Oostenrijks-Hongaarse endocrinoloog en de grondlegger van het wetenschappelijke stressonderzoek. Hij werd bekend door zijn baanbrekende inzichten over hoe het lichaam reageert op langdurige stress. Selye introduceerde het begrip ‘stress’ in de medische context en maakte het tot een kernbegrip binnen de fysiologie en de psychosomatische geneeskunde.
Stressonderzoek en het algemeen aanpassingssyndroom
Selye ontdekte dat het lichaam bij stress altijd eenzelfde biologisch reactiepatroon vertoont, ongeacht de aard van de stressor. Hij noemde dit patroon het ‘algemeen aanpassingssyndroom’ (General Adaptation Syndrome, GAS), dat uit drie fasen bestaat. Zijn werk vormde de basis voor latere studies naar stress-gerelateerde ziekten en de rol van hormonen in stressverwerking.
De drie fasen van het algemeen aanpassingssyndroom
- Alarmfase
Het lichaam reageert direct op de stressor met een vecht-of-vluchtreactie: adrenaline en cortisol worden vrijgemaakt. - Weerstands- of adaptatiefase
Het lichaam probeert zich aan te passen aan de aanhoudende stressor en stabiliseert, maar blijft alert. - Uitputtingsfase
Bij langdurige stress raakt het lichaam uitgeput, wat kan leiden tot lichamelijke of psychische klachten.
Kenmerken van Selyes stressmodel:
- Universele reactie: het lichaam reageert altijd op dezelfde manier op stress, ongeacht de oorzaak.
- Fysiologische focus: nadruk op hormonale reacties (zoals de rol van cortisol).
- Cumulatief effect: chronische stress verhoogt de kans op ziekte.
- Adaptatievermogen: de mate van veerkracht bepaalt hoe goed iemand stress verwerkt.
Toepassingen van Selyes theorie
- Geneeskunde: verklaring van stressgerelateerde aandoeningen zoals hartziekten, maagzweren en hoge bloeddruk.
- Arbeidspsychologie: basis voor stresspreventie op het werk.
- Psychotherapie: inzicht in het verband tussen lichamelijke klachten en emotionele belasting.
- Preventieve gezondheidszorg: belang van ontspanning, slaap en herstel bij stressmanagement.
De invloed van Hans Selye
Selyes werk bracht een fundamentele verschuiving in het denken over gezondheid en ziekte, met meer aandacht voor de impact van psychologische factoren op lichamelijk welzijn. Zijn theorieën beïnvloeden nog steeds disciplines als psychologie, geneeskunde en arbeidsgeneeskunde.
Samenvattend over Hans Selye
Hans Selye introduceerde stress als wetenschappelijk concept en leverde een onschatbare bijdrage aan ons begrip van hoe lichaam en geest reageren op langdurige belasting. Zijn model blijft een basisinstrument in de moderne gezondheidszorg en stresspreventie.